Thuốc là gì?
Thuốc hay dược phẩm bao gồm hai thành phần cơ bản là thuốc tân dược và thuốc y học cổ truyền.
Đây là những sản phẩm dùng cho người với mục đích phòng, chữa bệnh hoặc điều chỉnh chức năng sinh lý của cơ thể, có công dụng thành phần và chống chỉ định rõ ràng. Dược phẩm bao gồm các thành phần, nguyên liệu sản xuất thuốc, sinh phẩm y tế, vacxin.
Thuốc đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe con người
Vị trí và vai trò của dược phẩm trong cuộc sống?
Dược phẩm đã trở thành một nhu cầu tất yếu trong vấn đề phòng, chữa bệnh và tăng cường sức khỏe cho con người.
Trong những năm gần đây, vai trò của thuốc trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân được các nhà hoạch định, người bệnh và cộng đồng đặc biệt quan tâm.
Trong hệ thống tiêu chuẩn thế giới đánh giá vế mức sống của các quốc gia, vấn đề bảo đảm thuốc chăm sóc sức khỏe nhân dân cũng là một trong những tiêu chuẩn rất quan trọng. Do đó, vấn đề đảm bảo thuốc cần được các lãnh đạo của các quốc gia quan tâm đặc biệt.
Những điều cần đọc kỹ khi sử dụng thuốc?
Thành phần
Ghi tên thuốc (dược chất) và các tá dược. Cần biết tên dược chất, vì đây chính là tên thuốc dùng cho việc điều trị. Đã có nhiều trường hợp bà mẹ cho con uống nhiều thuốc tưởng là khác nhau nhưng chỉ chứa một dược chất hạ sốt là paracetamol, dẫn đến trẻ bị ngộ độc thuốc.
Quy cách đóng gói
Cách ghi cụ thể về số lượng, khối lượng tịnh, thể tích thực của thuốc:
• Thuốc dạng viên: ghi số lượng viên. Riêng thuốc viên hoàn cứng: ghi khối lượng tịnh. Đơn vị gam (viết tắt là g), miligam (viết tắt là mg).
• Thuốc dạng bột, cốm, mỡ: ghi khối lượng tịnh. Đơn vị gam (g), miligam (mg).
• Thuốc dạng lỏng: ghi thể tích thực. Đơn vị mililít (ml), hoặc lít (là l).
Chỉ định
Là phần ghi những trường hợp dùng thuốc. Có thể ghi trường hợp bệnh điều trị cơn (như cao huyết áp) hoặc ghi trị tác nhân bệnh (trị giun đũa, giun kim, giun móc) hoặc dùng để dự phòng (dự phòng cơn đau thắt ngực). Cần đọc phần này để xem thuốc sẽ dùng có phù hợp với bệnh đang được điều trị hay không.
Cách dùng - liều dùng
Ghi cách dùng thuốc thế nào, như: ngậm dưới lưỡi, bôi ngoài da, uống hoặc tiêm bắp, tĩnh mạch, tiêm dưới da, hay tra (như thuốc nhỏ mắt)… Còn liều được ghi: liều dùng cho một lần, liều trong 24 giờ, liều cho một đợt điều trị.
Chống chỉ định
Là phần ghi những trường hợp không được dùng thuốc. Thường ghi một số đối tượng như: phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú, trẻ em dưới 15 tuổi, người bị suy gan, suy thận, người bị mẫn cảm dị ứng với bất cứ chất nào trong thành phần của thuốc… hoặc trường hợp nhược cơ, hôn mê gan, loét dạ dày tiến triển… Chống chỉ định phải hiểu là chống chỉ định tuyệt đối, tức là không vì lý do nào đó mà trường hợp chống chỉ định lại linh động được dùng thuốc.
Lưu ý thận trọng
Là phần ghi những lưu ý thêm, thí dụ có thuốc ghi trong thời gian dùng phải theo dõi chức năng gan, hoặc thuốc không được tiêm bắp mà phải tiêm tĩnh mạch chậm… Phần “lưu ý - thận trọng” có thể được xem là “chống chỉ định tương đối”. Có nghĩa là vì thận trọng có những trường hợp không được dùng thuốc nhưng không cấm hoàn toàn.
Tác dụng phụ (hoặc tác dụng ngoại ý)
Là phần ghi những tác dụng không phải dùng trong điều trị, xảy ra ngoài ý muốn. Ví dụ, một số thuốc dùng trong bệnh lý tim mạch uống vào là gây ho khan, hoặc có thuốc làm cho phân có màu đen, làm nước tiểu có màu vàng, màu xanh, đỏ… Một số tác dụng phụ của thuốc thường hay gặp: đau bụng vùng thượng vị, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, nhức đầu, chóng mặt… thường các tác dụng phụ này sẽ mất đi khi ngưng dùng thuốc.
Tương tác thuốc
Là phần ghi thuốc nếu dùng cùng lúc với một số thuốc khác sẽ bị các phản ứng bất lợi. Ví dụ, thuốc aspirin nếu dùng chung với các thuốc giảm đau, chống viêm giống như nó (được gọi là các thuốc chống viêm không steroid), sẽ đưa đến tương tác thuốc làm tổn hại niêm mạc dạ dày hơn, hay aspirin nếu dùng chung với thuốc chống đông như coumarin sẽ gây xuất huyết.
Hạn dùng
Hạn dùng được định nghĩa là “khoảng thời gian sử dụng được ấn định cho một lô thuốc (thuốc được sản xuất theo lô) mà sau thời hạn này thuốc đó không còn giá trị sử dụng”. Như vậy, nếu đọc trên nhãn thuốc hoặc bao bì: HD (hoặc Exp.Date): 30/8/2009, có nghĩa là trong suốt thời gian từ lúc thuốc xuất xưởng đến hết ngày 30/8/2009 thuốc có giá trị sử dụng, đến ngày 1/9/2009 thuốc quá hạn sử dụng. Nếu thuốc quá hạn dùng, phải bỏ đi, không được dùng.
